Jak przygotować się do badań?

USG jamy brzusznej należy robić na czczo, a w dniu, gdy wybieramy się na mammografię nie należy stosować balsamu w okolicach górnej połowy ciała. Przeczytaj, jak odpowiednio przygotować się do różnego typu badań.

40 do 50 proc. zachorowań na nowotwory można było by uniknąć, gdybyśmy bardziej dbali o swoje zdrowie. Jeśli nadal zastanawiasz się czy zrobić badania profilaktyczne – dłużej już nie zwlekaj. Zapisz się na wizytę i przeczytaj jak się przygotować do badań.

– 70 proc. pacjentów onkologicznych przychodzi  do lekarza, gdy choroba jest już w zaawansowanym stadium, a wtedy komórki rakowe są rozsiane w innych częściach ciała – mówi dr Janusz Meder, kierownik Oddziału Zachowawczego w Klinice Nowotworów Układu Chłonnego Centrom Onkologii w Warszawie. – Szkoda, że nadal nie doceniamy siły badań profilaktycznych. Warto, by kobiety pamiętały o tym, że dzięki cytologii raka szyjki macicy można wykryć nawet we wczesnym stadium rozwoju.  Dzięki temu można zdiagnozować nawet niewielkie nieprawidłowości zachodzące w szyjce macicy, a takie wczesne zmiany, można całkowicie wyleczyć.

Dr Meder podkreśla, że niedoceniana jest także kolonoskopia, którą powinny zrobić wszystkie osoby po 50 roku życia oraz wszyscy, którzy ukończyli 40 lat i mają co najmniej jednego krewnego pierwszego stopnia z rozpoznaniem raka jelita grubego.

– Podczas kolonoskopii można  wyciąć polipy, w których nierzadko stwierdza się stany przedrakowe – mówi dr Meder –  Usunięcie polipów sprawia, że rak jelita się nie rozwinie dzięki czemu zachowamy zdrowie, a często i życie.

Najwyższa Izba Kontroli publikowała raport dotyczącego tego jak zapobiegać i leczyć nowotwory. Z danych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) wynika np., że co prawda liczba zachorowań na nowotwory złośliwe jest w Polsce niższa niż w większości krajów europejskich, jednak umieralność dużo wyższa. Oznacza to, że chorujemy rzadziej, ale jeśli już zachorujemy to częściej umieramy.

Jak przygotować się do badań?

CYTOLOGIA

Badanie cytologiczne (inaczej wymaz lub rozmaz cytologiczny) to jedno z podstawowych badań ginekologicznych. To prosta, bezpieczna i skuteczna metoda profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy. Pozwala na ocenę stanu szyjki macicy oraz wykrycie niepokojących zmian lub nieprawidłowości. Badanie jest bezbolesne i trwa zaledwie kilka minut.

Zasady przygotowania do badania:

• Na badanie nie należy zgłaszać się podczas menstruacji (krwawienia miesięcznego),
• Badanie najlepiej wykonać jest około połowy cyklu miesiączkowego, najwcześniej 4 dni po ustaniu krwawienia i nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem kolejnej miesiączki (pierwszy dzień cyklu to pierwszy dzień krwawienia miesiączkowego),
• Na 3-4 dni przed badaniem należy odstawić wszelkie leki stosowane dopochwowo,
• Na 4 dni przed badaniem nie należy stosować leków/preparatów dopochwowych, tamponów ani irygacji (płukania pochwy),
• Co najmniej 24 h przed badaniem należy powstrzymać się od stosunków płciowych,
• 24 godziny przed badaniem cytologicznym nie należy poddawać się badaniu ginekologicznemu, przezpochwowemu badaniu USG oraz pobieraniu posiewów ani wymazów z kanału szyjki macicy,
• W przypadku wystąpienia stanu zapalnego narządu rodnego (mogą o tym świadczyć m.in. upławy), należy najpierw wyleczyć stan zapalny i dopiero zgłosić się na badanie,
• Należy również odczekać co najmniej 1 dzień po badaniu ginekologicznym lub USG transwaginalnym,
• W dniu badania nie należy wykonywać irygacji (płukania pochwy).

Przed wizytą u lekarza dobrze jest przypomnieć sobie datę ostatniej miesiączki, wyliczyć długość trwania cyklu oraz przygotować informacje o stosowaniu ewentualnych leków oraz antykoncepcji (dobrze, jeśli znamy nazwy), przebytych i przewlekłych chorobach, ciążach oraz porodach.

GASTROSKOPIA

Gastroskopia pozwala lekarzowi na bezpośrednie oglądanie śluzówki żołądka, odźwiernika i dwunastnicy. Badanie przeprowadza się przy użyciu endoskopu, czyli elastycznej rurki z torami wizyjnymi pozwalającymi na przedstawienie obrazu z przewodu pokarmowego na kolorowym monitorze. Ważną zaletą endoskopu jest możliwość w toku jednego zabiegu ocenienia stanu śluzówki, jak i pobrania do dalszego badania wycinka tkanki budzącej podejrzenie zmian chorobowych.

Zasady przygotowania do badania:

• Pacjent ma być na czczo. Na 8 godzin przed badaniem nie należy nic jeść,
• Na 4 godziny przed badaniem nie należy nic pić, palić papierosów, żuć gumy,
• Osoby z chorobami wymagającymi stałego, regularnego przyjmowania leków (np. nadciśnienie tętnicze, choroby serca, padaczka i inne) w dniu badania powinny zażyć poranną dawkę leku popijając niewielką ilością wody,
• Osoby chorujące na cukrzycę powinny skonsultować z lekarzem sposób przygotowania do badania oraz poinformować o cukrzycy lekarza kierującego przed wystawieniem skierowania i personel pracowni niezwłocznie po zgłoszeniu się na badanie,
• Osoby przyjmujące leki obniżające krzepliwość krwi (np. acenocumarol, sintrom, ticlid, plavix lub aspiryna, acard, acesan i inne) powinny o tym poinformować lekarza wykonującego badanie,
• Kobiety ciężarne i matki karmiące piersią powinny skonsultować z lekarzem sposób przygotowania do badania,
• U pacjentów obciążonych ryzykiem, w tym u osób ze sztucznymi zastawkami serca, po przebytym zapaleniu wsierdzia, z protezą naczyniową lub ze znacznie obniżoną liczbą krwinek białych bezpośrednio przed badaniem może być niezbędne podanie antybiotyku. Decyzję o konieczności i sposobie podania antybiotyku podejmuje lekarz kierujący na badanie,
• Badanie nie może być wykonane bez pisemnej zgody pacjenta. Przed badaniem należy wyjąć protezy zębowe,
• Przed wprowadzeniem endoskopu lekarz bądź pielęgniarka znieczula gardło poprzez użycie odpowiedniego środka znieczulającego w sprayu. Złagodzenie nieprzyjemnych objawów występujących podczas badania ułatwia skupienie się na spokojnym, głębokim oddychaniu. Właściwy rytm oddechu sprawia, że badanie jest łatwiejsze do zniesienia dla pacjenta i pozwala lekarzowi na dokładniejsze zbadanie przewodu pokarmowego.

Po badaniu:

• Przez dwie godziny po badaniu nie należy jeść, pić oraz palić.
• Jeśli zastosowane były środki znieczulające i/lub nasenne, przeciwwskazane jest prowadzenie pojazdów przez kilka godzin po badaniu.

Zalecane jest przyniesienie i pokazanie lekarzowi przed badaniem posiadanej dokumentacji medycznej np. kart wypisowych ze szpitala, opisów poprzednio wykonanych badań endoskopowych, EKG, echokardiografia. Pacjenci powinni znać nazwy i dawki przyjmowanych leków.

Jeśli badanie zostanie wykonane w znieczuleniu ogólnym, pacjent pozostanie krótki czas na obserwacji, następnie może udać się do domu pod opieką osoby dorosłej. W rzadkich przypadkach może zaistnieć konieczność dłuższej obserwacji. Przez 12 godzin po zabiegu nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych i spożywać alkoholu.

KOLONOSKOPIA

Badanie polega na wprowadzeniu przez odbyt specjalnego wziernika i obejrzeniu całego jelita grubego. Do tego celu służy giętki instrument zwany kolonoskopem, długości od 130 do 200 cm. Tory wizyjne znajdujące się we wzierniku pozwalają na przedstawienie obrazu z wnętrza przewodu pokarmowego w odpowiednim powiększeniu na kolorowym monitorze. Badanie ma na celu ocenę powierzchni błony śluzowej jelita grubego. Przy użyciu dodatkowych instrumentów istnieje możliwość pobrania wycinków śluzówki do badania histopatologicznego i wykonania zabiegów endoskopowych, które często umożliwiają pacjentowi uniknięcie operacji chirurgicznej.

Przygotowanie do kolonoskopii polega na oczyszczeniu jelita grubego. W tym celu 24-48 godzin przed badaniem należy stosować dietę płynną oraz w przededniu badania stosuje się doustne leki przeczyszczające (makrogole lub fosforany). Niektóre ośrodki stosują także wlewki doodbytnicze (tzw. hegary) podczas przygotowania do badania.

Każda pracownia endoskopowa wykonująca kolonoskopię przekazuje pacjentom wytyczne na temat schematu przygotowania się do badania.

Zasady przygotowania do badania:

• Osoby z chorobami wymagającymi stałego, regularnego przyjmowania leków (np. nadciśnienie tętnicze, choroby serca, padaczka i inne) w dniu badania powinny zażyć poranną dawkę leku popijając niewielką ilością wody,
• Osoby chorujące na cukrzycę powinny skonsultować z lekarzem sposób przygotowania do badania oraz poinformować o cukrzycy lekarza kierującego przed wystawieniem skierowania i personel pracowni niezwłocznie po zgłoszeniu się na badanie,
• Osoby przyjmujące leki obniżające krzepliwość krwi (np. acenocumarol, sintrom, ticlid, plavix lub aspiryna, acard, acesan i inne) powinny przerwać ich stosowanie na 7 dni przed badaniem, należy to jednak wcześniej skonsultować z lekarzem prowadzącym. Niekiedy może zachodzić konieczność zmiany leczenia na heparynę niskocząsteczkową podawaną podskórnie np. Clexane, Fraxiparine,
• Kobiety ciężarne i matki karmiące piersią powinny skonsultować z lekarzem prowadzącym sposób przygotowania do badania.

Warto przynieść i pokazać lekarzowi przed badaniem posiadanej dokumentacji medycznej np. kart wypisowych ze szpitala, opisów poprzednio wykonanych badań endoskopowych, EKG, echokardiografia oraz aktualnych wyników badań laboratoryjnych np. morfologii, poziomu elektrolitów, układu krzepnięcia, grupy krwi. Pacjenci powinni dokładnie znać nazwy i dawki przyjmowanych leków lub posiadać ich spis.

Jeżeli ktoś otrzymał środki uspokajające, pozostaje pod obserwacją zwykle przez 1-2 godziny. Będzie potrzebować kogoś, kto odwiezie go do domu po zabiegu. Jeżeli nie pamiętasz instrukcji, które lekarz przekazał Ci po badaniu, skontaktuj się z nim następnego dnia.

Jeśli badanie zostanie wykonane w znieczuleniu ogólnym, pacjent pozostaje krótki czas na obserwacji, następnie może udać się do domu pod opieką osoby dorosłej. W rzadkich przypadkach może zaistnieć konieczność dłuższej obserwacji. Przez 12 godzin po zabiegu nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych i spożywać alkoholu.

Na badanie w znieczuleniu należy zgłaszać się z osobą towarzyszącą.

Po badaniu:

• Można odczuwać wzdęcia i kurcze powodowane przez powietrze wprowadzone do jelita podczas badania. Uczucie to mija po oddaniu wiatrów.
• Można odżywiać się i powrócić do normalnej aktywności życiowej tego samego dnia.
• Nie powinno się prowadzić samochodu lub innych urządzeń w dniu badania, gdyż środki uspokajające mogą upośledzać odruchy.

MAMMOGRAFIA

Badanie mammograficzne jest metodą obrazowego badania piersi pozwalającą na wczesnego wykrywania nieprawidłowości.

Zasady przygotowania do badania:

• Dobrze, by pacjentki miesiączkujące zgłaszały się na badanie w I fazie cyklu miesiączkowego (najlepiej pomiędzy 5 a 12 dniem cyklu), gdyż piersi są wówczas mniej wrażliwe na dotyk, a badanie nie powoduje dyskomfortu,

• W dniu badania nie należy stosować kosmetyków (dezodorant, talk, krem, balsam do ciała, perfumy) w okolicach pach i górnej połowy ciała, ponieważ mogą one spowodować zmiany obrazu mammograficznego, a w konsekwencji spowodować konieczność wykonania ponownego badania,
• Warto zwrócić uwagę, aby w dniu badania założyć wygodną odzież, którą łatwo jest zdjąć oraz zrezygnować z ozdób i biżuterii (łańcuszki, kolczyki),
• Na badanie należy zgłosić się ze skierowaniem, wcześniejszymi wynikami (zdjęcia mammograficzne i odpisy), o ile były wykonywane, jak również dowodem tożsamości,
• Należy zgłaszać się na badanie z kilkuminutowym wyprzedzeniem, gdyż przed badaniem pacjentki są proszone o wypełnienie kwestionariusza (warto pamiętać o zabraniu ze sobą okularów, jeżeli jest taka konieczność).
• Do badania pacjentka rozbiera się do połowy. Zdjęcie rentgenowskie wykonuje się w dwóch podstawowych projekcjach: góra-dół oraz boczne; pacjentka pozostaje w pozycji stojącej.

Badana pierś jest uciśnięta między podstawką z kasetą rentgenowską a plastikową płytą kompresyjną. Projekcję boczną wykonuje się celem uwidocznienia zmian leżących głęboko w gruczole, zwłaszcza blisko ściany klatki piersiowej, tj. zmian trudnych do wykrycia badaniem palpacyjnym.

Należy zgłosić wykonującemu badanie przed badaniem:

• ciąża;
• wyniki innych badań: USG sutków, mammografia;
• badania radiologiczne – wykonywane w ciągu ostatnich kilku miesięcy;
• urazy sutka i jego okolicy.

USG DRÓG MOCZOWYCH

Ultrasonografię dróg moczowych należy wykonywać po wypełnieniu pęcherza moczowego, co poprawia warunki badania i pozwala na dokładną obserwację pęcherza moczowego, narządu rodnego u kobiet oraz gruczołu krokowego u mężczyzn.

W tym badaniu ocenia się narządy, umieszczając głowicę na skórze tułowia, po uprzednim zwilżeniu jej żelem do badania. Osoba badana zwykle leży w pozycji zgodnej z instrukcjami badającego lekarza (w trakcie typowego badania na ogół w kilku różnych pozycjach). Badanie trwa od kilku do kilkunastu minut.

Zasady przygotowania do badania:

• Dzień przed wykonaniem badania zaleca się dietę lekkostrawną z wyłączeniem warzyw, owoców, ciemnego pieczywa oraz ziaren. Ponadto wskazane jest przyjmowanie Espumisanu 3×2 kapsułki w celu usunięcia nadmiaru gazów z przewodzie pokarmowym,
• Minimum 6 godzin przed badaniem nie należy spożywać żadnych pokarmów, pić płynów gazowanych i słodzonych (można pić wodę niegazowaną), palić tytoniu, żuć gumy, jeść cukierków itp.,
• Na dwie godziny przed badaniem należy wypić ok. 1-1,5 litra niegazowanej wody i nie oddawać moczu,
• Lekarzowi wykonującemu badanie należy przedstawić wyniki wcześniej wykonanych badań USG i innych badań obrazowych.

USG JAMY BRZUSZNEJ

Ultrasonografię jamy brzusznej należy wykonywać na czczo.

Zasady przygotowania do badania:

• Dzień przed wykonaniem badania zaleca się dietę lekkostrawną z wyłączeniem warzyw, owoców, ciemnego pieczywa oraz ziaren. Ponadto wskazane jest przyjmowanie Espumisanu 3×2 kapsułki w celu usunięcia nadmiaru gazów z przewodzie pokarmowym,
• Minimum 6 godzin przed badaniem nie należy spożywać żadnych pokarmów, pić płynów gazowanych i słodzonych (można pić wodę niegazowaną), palić tytoniu, żuć gumy, jeść cukierków itp.,
• Lekarzowi wykonującemu badanie należy przedstawić wyniki wcześniej wykonanych badań USG i innych badań obrazowych.

BADANIE PET/CT

PET/CT (pozytonowa tomografia emisyjna połączona z tomografią komputerową) pozwala na wykonanie szybko i dokładnie badania całego ciała pacjenta.

Skojarzenie metod PET (obrazującego aktywność procesów życiowych) i CT (obrazy anatomiczne) umożliwia wykrywanie patologii na poziomie drobnych zmian, co ma szczególne znaczenie dla identyfikacji zmian nowotworowych.

Zasady przygotowania do badania:

• Na 5 godzin przed zgłoszeniem się na badanie pacjent pozostaje na czczo, dozwolone jest picie tylko niegazowanej wody mineralnej,
• W dniu poprzedzającym badanie nie wolno palić papierosów, pić napojów słodzonych, gazowanych i zawierających kofeinę (np. kawy, coli, herbaty itp.). Wskazane jest picie wody mineralnej,
• W dniu poprzedzającym badanie należy unikać znacznego wysiłku fizycznego,
• W dniu badania pacjent powinien zażyć leki, które  przyjmuje na stałe (lub mieć je przy sobie),
• Na badanie należy zarezerwować około 3 do 5 godzin, z uwagi na dostawy izotopu z zewnątrz i inne okoliczności –  sama procedura badania trwa 1,5 do 2h,
• U pacjentek w wieku rozrodczym istnieje możliwość wykonania testu ciążowego,
• W trakcie badania pacjent nie może mieć przy sobie  metalowych przedmiotów (biżuterii, protez wyjmowanych, usztywnianych biustonoszy, klamry pasków, spinek, zapinek, monet),

Przez  6 godzin po badaniu należy unikać kontaktu z dziećmi i kobietami w ciąży.

Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska (zdrowie.pap.pl)

Źródło grafiki: www.pixabay.com