Czym jest i jak działa chemioterapia?

Nowotwory złośliwe stanowią istotny problem zdrowotny współczesnego świata. To choroba występująca w każdej populacji, bez względu na rasę, płeć czy wiek – może dotknąć każdego człowieka. Zgodnie z definicją nowotwór to choroba, w której występuje niekontrolowany rozrost własnych, lecz zmienionych czynnościowo komórek. W 2014 r. w Polsce do rejestru nowotworów złośliwych zgłoszono 159,2 tys. nowych zachorowań (Krajowy Rejestr Nowotworów). Jedną z podstawowych metod leczenia nowotworów jest chemioterapia.
Chemioterapia obok radioterapii i leczenia chirurgicznego należy do tzw. leczenia układowego. To skomplikowana i wymagająca olbrzymiego zaplecza metoda, w której choremu podawane są leki oddziałujące na cykl komórkowy (czyli przemiany komórki), a tym samym hamujące namnażanie komórek. Leki te to tzw. cytostatyki. Powodują one śmierć szybko dzielących się komórek, do których należą komórki nowotworowe. Dzięki temu nowotwór nie rozrasta się i nie następuje progres choroby. Niestety przyjmowane leki nie mają wybiórczego działania, wpływają także na inne prawidłowe, szybko dzielące się komórki, tj.: komórki szpiku kostnego, błony śluzowej przewodu pokarmowego, komórki włosów. A to powoduje wystąpienie działań niepożądanych, które mogą pojawić się zarówno w trakcie jej stosowania, jak po zakończeniu leczenia.

Do najczęstszych zalicza się:
• nudności i wymioty,
• wypadanie włosów,
• uszkodzenie szpiku kostnego,
• anemie,
• osłabienie układu odpornościowego,
• zespół przewlekłego zmęczenia.
Możliwe są także inne działania niepożądane:
• uszkodzenie układu nerwowego (np. zaburzenia czucia, zaburzenia równowagi, zawroty głowy),
• uszkodzenie przewodu pokarmowego (np. zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, przełyku jelit),
• uszkodzenie serca (np. zaburzenia rytmu serca, zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego, niedokrwistość),
• powikłania naczyniowe (np. zespoły zakrzepowo-zatorowe, zapalnie żyły w miejscu podania leku),
• uszkodzenie nerek i dróg moczowych (np. krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej),
• związane z płodnością kobiet i mężczyzn (np. czasowe bądź trwałe zaburzenia miesiączkowania, uszkodzenie jajników u kobiet, nieznaczny wpływ na czynność hormonalną jąder u mężczyzn).
Toksyczność chemioterapii jest odwracalna, co oznacza, że zniszczone działaniem leków prawidłowe komórki po pewnym czasie regenerują się. Prawidłowo ustalone przez lekarza cykle leczenia pozwalają na powrót do prawidłowego funkcjonowania komórek nie zmienionych, przy jednoczesnym zahamowaniu rozwoju nowotworu. W metodzie tej stosowany może być jeden lek (monoterapia) lub kombinacja wielu leków (politerapia).
Leki cytostatyczne stosowane w chemioterapii mogą stanowić samodzielną metodę leczenia bądź mogą być stosowane w sposób skojarzony z innymi metodami. Chemioterapia może także poprzedzać zasadniczą terapię (zwykle leczenie chirurgiczne) lub stanowić jej uzupełnienie. Chemioterapeutyki zwykle podawane są dożylnie, choć możliwe jest podanie niektórych leków doustnie bądź innymi drogami (dotętniczo, dootrzewnowo). Chemioterapia jest stosowana z założeniem całkowitego wyleczenia lub wydłużenia życia z chorobą, ale także w celu łagodzenia objawów związanych z nowotworem.
Działania niepożądane związane ze stosowaniem chemioterapii stanowią nadal istotny problem. Toksyczny wpływ terapii na prawidłowe tkanki oraz rozwój oporności guza na podawane leki jest przeszkodą w uzyskaniu skuteczności leczenia choroby nowotworowej.

Zespół redakcyjny pacjentinfo.pl

Artykuł powstał na podstawie informacji ogólnodostępnych. Nie zastępuje konsultacji lekarskich i nie jest poradnikiem samodzielnego leczenia.