Endometrioza – częsta przyczyna niepłodności kobiet

Endometrioza to przewlekła, postępująca choroba ginekologiczna, która w istotny sposób może wpłynąć na płodność kobiety oraz jakość jej życia. Mimo nieustannego rozwoju wiedzy medycznej choroba ta nadal nie została w pełni poznana, dlatego też diagnoza często stawiana jest na długo po wystąpieniu pierwszych objawów. Jaki wpływ na życie kobiety ma endometrioza i jakie objawy powinny zaniepokoić?

Endometrioza to schorzenie, w którym błona śluzowa trzonu macicy (tj. endometrium) występuje poza jej naturalnym umiejscowieniem, czyli poza jamą macicy. Najczęściej endometrium lokalizuje się w obrębie narządów jamy brzusznej np. jajników, jajowodów, jelit, pęcherza moczowego, zewnętrznej ściany macicy. Znacznie rzadziej poza jamą brzuszną, np. w szyjce macicy czy sklepieniu pochwy. Znane są także przypadki wszczepienia się endometrium w zupełnie nietypowych miejscach, takich jak płuco czy oko. Endometrioza to powszechna choroba, która dotyka 5-10% populacji kobiet w wieku rozrodczym. Szacuje się, że schorzenie to dotyczy około 5,5 mln kobiet w USA i około 16 mln kobiet w Europie, natomiast w Polsce ok. 1 mln kobiet.  Zwykle choroba rozpoznawana jest w wieku od 24 do 35 lat, jednak może rozwijać się już u dziewcząt w młodszym wieku. Może wystąpić także u kobiet w wieku pomenopauzalnym, jednak zdarza się to bardzo rzadko (ok.3% populacji kobiet).

Objawy

Mimo nietypowej lokalizacji komórki endometrium reagują na cykliczne zmiany hormonalne, które zachodzą w ciele kobiety tak samo jak błona śluzowa macicy. Okresowo przyrastają i złuszczają się powodując krwawienie co jest powodem odczuwania silnego bólu. Może on towarzyszyć kobiecie w różnych okresach cyklu miesięcznego (nie wyłącznie podczas miesiączki, choć u kobiet z endometriozą jest ona wyjątkowo bolesna). Zwykle ból odczuwany jest w podbrzuszu, dolnym odcinku pleców, w jelitach czy też podczas wypróżniania/oddawania moczu. Ma on charakter pulsujący, rozpierający czy rozdzierający. Ból może wystąpić także podczas stosunku seksualnego czy badania ginekologicznego. Dodatkowo stan zapalny czy powstanie zrostów nasila dolegliwości bólowe. Występowanie wzdęć, zaparć, biegunek czy występowanie zmęczenia również może mieć związek z endometriozą. Problem z zajściem w ciążę również jest symptomem, który powinien skłonić w kierunku diagnostyki endometriozy. Szacuje się, że aż 35-50% niepłodności kobiet może mieć związek właśnie z tą chorobą!

Diagnostyka

Niestety w społeczeństwie pokutuje przekonanie, że ból podczas miesiączki jest czymś normalnym, dlatego też kobiety nie zgłaszają tego problemu lekarzowi. Niestety lekceważenie go powoduje, że diagnoza jest zwykle stawiana bardzo późno. Podstawą diagnozy jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentką i wykonanie badania ginekologicznego.

Zdaniem ekspertów „złotym standardem” rozpoznania endometrozy jest wykonanie laparoskopii i pobranie materiału do badania histopatologicznego. W diagnostyce endometriozy stosowane są także nieinwazyjne metody diagnostyczne –  USG i MRI, jednak brak stwierdzenia ognisk endometriozy w tych badaniach nie jest jednoznaczne z brakiem choroby. Ogniska mogą bowiem być niewielkich rozmiarów, bądź ich lokalizacja może utrudniać ich rozpoznanie. Należy zauważyć, że eksperci nie zalecają w procesie diagnostycznym wykonania badania immunologicznych markerów, w tym antygenu nowotworowego 125 (cancer antigen 125 – CA-125).

Leczenie

Leczenie endometriozy zawsze jest kwestią indywidualną zależną od wieku pacjentki, jej planów prokreacyjnych, występujących dolegliwości oraz postaci endometriozy. Leczenie można podzielić na: farmakoterapię oraz leczenie chirurgiczne (oszczędzające bądź radykalne).

Leczenie farmakologiczne zwykle stosowane jest u dziewcząt i kobiet w wieku reprodukcyjnym. Wdrożenie farmakoterapii możliwe jest wyłącznie na podstawie obrazu klinicznego bez konieczności potwierdzenia choroby badaniem laparoskopowym. Ma ono na celu zmniejszenie lub całkowite wyeliminowanie dolegliwości bólowych, zahamowanie dalszego rozwoju ognisk endometrialnych oraz przywrócenie płodności.  Farmakoterapia może poprzedzać zabieg operacyjny, a także być uzupełnieniem leczenia po jego wykonaniu. Natomiast leczenie operacyjne musi poprzedzić pełna diagnostyka, bowiem wskazania do zabiegu muszą zostać dokładnie sprecyzowane.

Wskazaniami do leczenie operacyjnego są:

• ból w obrębie miednicy mniejszej,
• niepłodność w przebiegu endometriozy,
• endometrioza głęboko naciekająca,
• torbiele endometrialne jajników.

Leczenie operacyjne zachowawcze stosowane jest u dziewcząt i młodych kobiet, które planują potomstwo. Podczas zabiegu zostają uwolnione zrosty, wycięte ogniska endometriozy, usunięte torbiele endometrialne. Natomiast radykalne leczenie operacyjne wykonywane jest u kobiet nie planujących już ciąży, a także u tych, uktórych dolegliwości bólowe nie ustępują mimo zastosowanej farmakoterapii. Ten rodzaj leczenia ma na celu wywołanie tzw. menopauzy chirurgicznej, powstałej w wyniku usunięcia jajników.

Niewątpliwie najlepsze efekty terapeutyczne osiąga się poprzez skojarzenie leczenia farmakologicznego z leczeniem operacyjnym.

Mimo, iż endometrioza po raz pierwszy została opisana w XIX wieku, nadal nie jest w pełni poznana. Najczęściej podejrzenie występowania tego schorzenia i zlecenie adekwatnych badań pojawia się, gdy kobieta ma problem z zajściem w ciążę. Wcześniejsze dolegliwości tj. ból podczas miesiączki czy podczas stosunku najczęściej są bagatelizowane. Jest to duży błąd, ponieważ postawienie wczesnej diagnozy może uchronić kobiety przed negatywnymi konsekwencjami choroby. Bez wątpienia endometrioza w znacznym stopniu wpływa na jakość życia kobiety i jej stan psychiczny, dlatego tak ważna jest edukacja i rozpowszechnienie wiedzy na temat tej choroby nie tylko wśród lekarzy, ale wśród ogółu społeczeństwa, zwłaszcza wśród młodych dziewcząt.

Redakcja pacjentinfo.pl

Artykuł powstał na podstawie informacji ogólnodostępnych. Nie zastępuje konsultacji lekarskich i nie jest poradnikiem samodzielnego leczenia.