Antybiotyki – sposób tylko na bakterie!

Antybiotyki stanowią bardzo ważne okrycie medycyny XX wieku, zostały nazywane „cudownymi lekami”. To środki lecznicze, które stosowane są w leczeniu wszelkiego rodzaju zakażeń bakteryjnych. Jednak ich nadużywane i nieodpowiednie stosowanie prowadzić może do ograniczenia ich skuteczności.

Początki antybiotyków i ich działanie

Antybiotyki swoją genezą sięgają roku 1928, kiedy Alexander Fleming zauważył, że pleśń Penicillium notatum powstrzymuje rozwój hodowli gronkowca złocistego. Wskutek prowadzenia dalszych badań podjętych przez naukowców Alexandra Fleminga, Howarda Florey’a i Ernesta Chaina wyizolowano i oczyszczono pleśń, która miała właściwości bakteriobójcze została nazwana penicyliną. Miało to miejsce w 1938 r., wówczas penicylinę uznano za lek – pierwszy antybiotyk.

Początkowo antybiotyki były substancjami wyłącznie naturalnymi wytwarzanymi przez drobnoustroje, obecnie są także syntetyczne, wytwarzane przez człowieka metodami chemicznymi, tzw. chemioterapeutyki. Antybiotyki stosuje się w leczeniu infekcji bakteryjnych, a także grzybiczych (są one jednak zdecydowanie rzadsze). Mogą działać bakteriostatycznie i fungistycznie – czyli hamować rozmnażanie bakterii i grzybów oraz bakterio- i grzybobójczo – zabijając bezpośrednio komórki bakterii i grzybów chorobotwórczych. Idealną sytuacją przed zastosowaniem antybiotyku jest wykonanie posiewu krwi, moczu lub wymazu z gardła (posiew to badanie mikrobiologiczne, które pozwala określić rodzaj drobnoustroju). Na podstawie dokonanej analizy można dobrać antybiotyk, który będzie najlepszy w walce z danym drobnoustrojem.

Skuteczność antybiotyków

Skuteczność antybiotyków jest bardzo duża, jednak należy stosować je rozważnie, bowiem nieodpowiednie i nadmierne ich przyjmowanie może przynieść skutek odwrotny od oczekiwanego – bakterie mogą stać się oporne na ich działanie czyli niewrażliwe. O oporności na antybiotyki mówimy wówczas, gdy przyjmowana substancja nie zabija drobnoustroju, bądź nie hamuje jego rozwoju, tym samym nie zwalczając choroby. Oporność może być naturalna – występująca już przed podaniem antybiotyku lub nabyta, – w której głównym źródłem jest częste stosowanie antybiotyków. W oporności nabytej początkowo wrażliwe bakterie staja się oporne, na skutek zaistniałych zmian w ich materiale genetycznym. Antybiotykooporności nie możemy zupełnie wyeliminować, ale możemy ją zmniejszać poprzez ograniczanie stosowanie antybiotyków. Należy pamiętać, że antybiotyk to nie panaceum na każdą chorobę! W przypadku infekcji wirusowych (np. grypa, przeziębienie) antybiotyki nie są skuteczną formą terapii. Nawet przy wysokiej gorączce i bardzo złym samopoczuciu nie jest zasadne ich podanie, wirusy nie są bowiem wrażliwe na ich działanie!

Bezpieczne stosowanie antybiotyku

Należy pamiętać, że stosowanie antybiotyku bez wskazania medycznego może mieć negatywne konsekwencje. Przede wszystkim antybiotyk niszczy chorobotwórcze bakterie występujące w organizmie, ale nie tylko. Zniszczeniu ulegają także drobnoustroje tworzące naturalną florę bakteryjną, czyli bakterie, które występują w organizmie człowieka, jednak nie dają objawów choroby, a wręcz przeciwnie, są one barierą dla bakterii chorobotwórczych. Mikroorganizmy te biorą udział w metabolizmie różnych substancji w przewodzie pokarmowym, a także wytwarzają witaminy (np. witaminę K, kwas foliowy). Antybiotyk jest bezpieczny, jeśli stosujemy go zgodnie z zaleceniami lekarza! Przede wszystkim antybiotyk należy przyjmować przez ściśle określoną liczbę dni, zgodnie z zaleceniami lekarza. Powszechne jest bowiem odstawianie preparatu zaraz po ustąpieniu objawów choroby, przed zakończeniem pełnego cyklu antybiotykoterapii. Nie jest to jednak właściwe zachowanie, ponieważ sprzyja rozwojowi oporności bakterii na dany antybiotyk, a dodatkowo nie eliminuje ich z organizmu. W efekcie bardzo szybko może nastąpić nawrót choroby, a stosowany lek traci swoją skuteczność. Oprócz długości stosowania antybiotykoterapii ważne jest także stosowanie zalecanych dawek oraz odstępów pomiędzy kolejnymi dawkami. Antybiotyk jest skuteczny tylko wtedy, gdy w organizmie znajduje się jego odpowiednie stężenie, utrzymane przez określony czas. Dlatego bardzo istotne jest przyjmowanie leku o określonych godzinach, w regularnych odstępach czasu.

Podsumowując, antybiotyki są dobrodziejstwem medycyny, skuteczną bronią w walce z bakteriami. Jednak ich nadmierne i nierozważne stosowanie sprzyja antybiotykooporności. W efekcie może prowadzić to do sytuacji szerzenia się zakażeń bakteryjnych, którym nie będzie można zapobiec.

Zespół redakcyjny pacjentinfo.pl

Artykuł powstał na podstawie informacji ogólnodostępnych. Nie zastępuje konsultacji lekarskich i nie jest poradnikiem samodzielnego leczenia.