Kleszczowe zapalenie mózgu – szkodliwe następstwo ukąszenia.
Słońce i ciepłe dni, zachęcają nas do spędzania wolnego czasu w aktywny sposób na łonie natury. Podczas odpoczynku musimy jednak pamiętać o kleszczach! Pajęczaki te mimo niewielkich rozmiarów, są zagrożeniem dla zdrowia ludzi. Konsekwencją ukłucia przez kleszcze może być kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Czym jest KZM i jak skutecznie chronić się przed chorobą?
Kleszcze należą do gromady pajęczaków, są niewielkich rozmiarów o owalnym kształcie. Osobniki głodne mają spłaszczoną część grzbietobrzuszną, natomiast najedzone stają się bardziej wypukłe. Wbrew powszechnym opiniom nie występują wyłącznie w lasach. Można je napotkać także w centrum miasta, lubią parki, wysokie trawy i krzewy. Najczęściej jednak występują na obrzeżach lasów, łąkach, pastwiskach, pod drzewami czy na poboczach ścieżek. Sezon na kleszcze rozpoczyna się wiosną, kiedy temperatura osiąga ok. 7 – 10 ͦ C i trwa do późnej jesieni. Dorosłe osobniki żerują nawet do końca listopada. Największą aktywność wykazują rano i w godzinach po południowych. Kleszcze atakują niepostrzeżenie, szukają odpowiedniego miejsca na ciele żywiciela, aby móc łatwo zaczerpnąć pokarm. Kleszcze wbijając się w ciało żywiciela nie powodują bólu (tak jak ma to miejsce np. przy ukąszeniu komara) ponieważ równocześnie wprowadzają swoją wydzielinę, która zawiera substancje znieczulające i zapobiegające krzepnięciu krwi.
Czym jest kleszczowe zapalnie mózgu?
Kleszcze są ogromnym zagrożeniem dla człowieka ponieważ przenoszą wiele bakterii i wirusów. Żyjące w Polsce kleszcze przenoszą choroby m. in.: kleszczowe zapalanie mózgu (KZM). To obok boreliozy najczęstsza choroba odkleszczowa. W Polsce w 2015 r. odnotowano 149 przypadków zachorowania na KZM (najwięcej przypadków w woj. podlaskim i warmińsko-mazurskim). Jest to wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego, nazywana także wczesnoletnim zapaleniem mózgu bądź centralnoeuropejskim zapaleniem mózgu. Wywoływana jest przez wirusy z rodzaju Ixodes. Wirus dostaje się do organizmu na skutek ukłucia przez kleszcza. Do zakażenia może dojść także po spożyciu mleka zakażonych krów, kóz i owiec. Wirus początkowo namnaża się w okolicznych węzłach chłonnych, a następnie poprzez układ chłonny dostaje się do krwi. U większości osób zakażonych dzięki mechanizmom obronnym dochodzi do eliminacji wirusa, jednak w niektórych przypadkach dostaje się do naczyń krwionośnych mózgu, a także neuronów i komórek glejowych. Okres wylęgania objawów KZM trwa zwykle od 7 do 14 dni po ukłuciu przez kleszcze, natomiast po wypiciu zakażonego mleka od 3 do 4 dni.
Przebieg choroby
Choroba przebiega dwufazowo:
- Faza zwiastunowa
W fazie tej mogą wystąpić objawy ogólne, grypopodobne tj. gorączka, uczucie zmęczenia, bóle głowy i mięśni, nudności, biegunka. Pierwsza faza pojawia się nagle i utrzymuje się do 7 dni. Po tym okresie dochodzi do samoistnego wyleczenia (u ok. 13 – 26% zakażonych), ale może także rozwijać się dalej.
- Faza neuroinfekcji
Występują przypadki osób zakażonych, u których po kilku dniach dobrego samopoczucia (średnio 8 dni) rozwija się druga faza choroby, która może przybrać postać:
- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
- zapalenia mózgu
- zapalenia mózgu i móżdżku
- zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego
Drugie stadium choroby ma zdecydowanie cięższy przebieg, w okresie tym chory ma bardzo wysoką gorączkę, powyżej 40 ͦ C. Faza ta charakteryzuje się występowaniem objawów ze strony Ośrodkowego Układu Nerwowego (OUN), takich jak: narastające bóle głowy, sztywność karku, zaburzenia świadomości, porażenia nerwów czaszkowych, zaburzenia koordynacji, porażenia kończyn górnych i dolnych, śpiączka, a w niektórych przypadkach nawet zgon!
Z postaci choroby wymienionych powyżej, najczęstszą i zarazem o najlżejszym przebiegu jest postać oponowa. Występuje u ok 49% zakażonych.
Rozpoznanie
- badanie płynu mózgowo-rdzeniowego: postępowanie analogiczne jak w przypadku innych wirusowych zakażeń OUN
- badania serologiczne: oznaczenie przeciwciał klasy IgM – podstawowa metoda potwierdzenia zakażenia
- inne badania: zmiany w EEG i MR – badania pomocnicze, przydatne w różnicowaniu z innymi chorobami OUN
Jak leczyć KZM?
W przypadku kleszczowego zapalenia mózgu konieczna jest hospitalizacja, a leczenie jest procesem długotrwałym. Stosowana terapia ma charakter objawowy (prowadzi do niwelowania objawów choroby), niestety brak jest terapii przyczynowej.
Profilaktyka
W ramach profilaktyki dostępna jest szczepionka, która skutecznie chroni przed KZM. Najlepiej zaszczepić się zimą bądź wczesną wiosną, kiedy kleszcze wykazują małą aktywność.
Należy także pamiętać o kilku prostych zasadach:
- należy unikać spożywania mleka niepasteryzowanego,
- należy pamiętać o odpowiednim ubiorze szczelnie osłaniającym skórę, chroniącym przed kleszczami, a także o stosowaniu dostępnych na rynku „odstraszaczy” insektów, w tym kleszczy,
- należy dokładnie oglądać swoje ciało po powrocie z miejsc, w których mogą bytować kleszcze, a w razie wkłucia kleszcza w ciało, jak najszybciej go usunąć.
Redakcja pacjentinfo.pl
Artykuł powstał na podstawie informacji ogólnodostępnych. Nie zastępuje konsultacji lekarskich i nie jest poradnikiem samodzielnego leczenia.
Najnowsze komentarze