Zwykłe zapominanie, czy choroba Alzheimera?

Choroba Alzheimera to postępująca i na dzisiaj nieuleczalna choroba zwyrodnieniowa układu nerwowego, która dotyka przede wszystkim osoby w starszym wieku. Stanowi najczęstszą przyczynę otępienia, które często mylone jest z naturalnym procesem starzenia. Choroba ma znaczny wpływ na obniżenie jakości życia pacjentów, a także ich opiekunów.

Częstość występowania choroby Alzheimera zwiększa się wraz z poprawą diagnostyki i starzeniem się populacji. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) około 50 mln ludzi na świecie cierpi na otępienie, z czego 60-70% może stanowić choroba Alzheimera. W Polsce otępienie dotyczy ok. 400 tys. ludzi, a około połowa z nich ma rozpoznaną chorobę Alzheimera. WHO przewiduje, że liczba osób z otępieniem wyniesie w 2030 roku 82 mln, a w 2050 roku aż 152 mln.

Pierwszy przypadek choroby Alzheimera został opisany w 1907 r. przez niemieckiego neurologa Aloisa Alzheimera, który w swojej pracy analizował przypadek 51-letniej kobiety z objawami choroby psychicznej. U pacjentki początkowo zaczęła narastać patologiczna zazdrość o męża, a w niedługim czasie rozpoczął się proces znacznego pogorszenia pamięci. Stan chorej w szybkim tempie pogarszał się, pojawiły się także dodatkowe symptomy takie jak: agresja, ataki paniki, a w końcu apatia. Kobieta po 4,5 roku zmarła, a badania pośmiertne wykazały obecność charakterystycznych zmian w jej mózgu.

Przyczyny

Patogeneza choroby Alzheimera nie została do dzisiaj jednoznacznie ustalona. Uważa się, że w większości przypadków jest ona efektem współdziałania kilku czynników środowiskowych jak i podatności genetycznej. W chorobie Alzheimera następuje przyspieszony zanik wielu typów neuronów kory mózgowej. Prowadzi to do istotnego zmniejszenia objętości mózgu i zaburzeń neuroprzekaźnikowych. Za główny czynnik ryzyka rozwoju choroby uważany jest wiek. Najczęściej początek choroby występuje po 60 roku życia (Alzheimer o późnym początku – najwięcej zachorowań po 65 r. ż.), choć znane są także przypadki wczesnego początku choroby i pojawienia się symptomów przed 60 rokiem życia.

Objawy

Choroba jest dość trudna do zdiagnozowania zwłaszcza w jej początkowej fazie, ze względu na podstępny początek zaburzeń i mało wyraźne objawy, które dopiero wraz z rozwojem choroby nasilają się. W pierwszym stadium choroby występują zaburzenia mowy, słownictwo chorego staje się uboższe, ma on problemy z odnalezieniem właściwego słowa. Zaczynają się także problemy z pamięcią, które przejawiają się wielokrotnym zadawaniem tego samego pytania, czy gubieniem przedmiotów. Mogą także wystąpić zmiany nastroju i niewielkie problemy z orientacją w czasie i przestrzeni. Cechy charakterystyczne dla kolejnego stadium choroby to problemy z czynnościami dnia codziennego i „samoobsługą” (jedzenie, ubieranie się, czynności higieniczne). Następuje także dalsze pogorszenie pamięci, zmiany osobowości i skrajne zmiany nastroju (od depresji i apatii po silne pobudzenie czy nawet napady agresji). Objawy te w efekcie uniemożliwiają choremu samodzielne życie. Wraz z rozwojem choroby pacjent ma coraz większy kłopot z pamięcią, znacznie pogłębiają się problemy z orientacją, co może nawet prowadzić do tego, że będzie on gubił się we własnym domu. Granice między przeszłością i teraźniejszością zamazują się, pojawiają się trudności z rozpoznaniem bliskich osób. Dodatkowo chory może stać się agresywny i mogą wystąpić u niego omamy czy urojenia. Pacjent traci swoje wcześniejsze zainteresowania i radość z ich wykonywania. W końcowych fazach choroby pojawiają się problemy ze strony fizjologicznej – nietrzymanie moczu i stolca czy trudności z połykaniem, które skutkują wyniszczeniem organizmu z powodu zbyt malej ilości przyjmowanych pokarmów. Organizm jest bardzo osłabiony, a przez to podatny na wszelkiego rodzaju infekcje, które mogą prowadzić do poważnych chorób (np. szczególnie niebezpieczne u osób starszych – zapalenie płuc). Odczuwane dolegliwości powodują, że ostatnie stadium choroby pacjent spędza w łóżku, co najczęściej wiąże się z powstaniem odleżyn. Osoba z chorobą Alzheimera wraz z postępem choroby staje się coraz mniej samodzielna, z reguły wymaga nadzoru opiekuna, a w zaawansowanej fazie niezbędna jest stała opieka drugiej osoby. Choroba ma przebieg postępujący i trwa 8-20 lat.

Rozpoznanie

Podstawowe znacznie w postawieniu rozpoznania ma przeprowadzenie wywiadu z chorym i jego opiekunem. Należy jednak pamiętać, że na podstawie objawów klinicznych można co najwyżej postawić prawdopodobne rozpoznanie choroby Alzheimera. Postawienie pewnej diagnozy możliwe jest jedynie na podstawie badania wycinków mózgu (po śmierci pacjenta), w których obecne będą zmiany. W Europie podstawą do rozpoznania choroby Alzheimera są kryteria ICD-10, zgodnie z którymi w schorzeniu tym muszą być spełnione kryteria ogólne dla otępienia tj.:

• zaburzenia pamięci (zwłaszcza „świeżej”);
• zaburzenia innych funkcji poznawczych (np. myślenie, planowanie, przetwarzanie informacji), które mają znaczący wpływ na funkcjonowanie w życiu codziennym;
• zmniejszenie emocjonalnej kontroli nad motywacją lub zmiana zachowań społecznych przejawiająca się: chwiejnością emocjonalną/drażliwością/apatią/prymitywizacją zachowań;

Dodatkowo muszą wystąpić kryteria kliniczne otępienia typu alzheimerowskiego wg ICD-10:

• podstępny początek z powolnym pogarszaniem się stanu chorego;
• brak dowodów wskazujących na inna przyczynę otępienia;
• brak nagłego udarowego pojawienia się objawów uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

W rozpoznaniu choroby oraz ocenie jej nasilenia przeprowadza się testy diagnostyczne takie jak:

• 30-punktowa skala MMSE – Mini Mental State Examination – krótki kwestionariusz oceniający funkcje poznawcze;
• Test rysowania zegara – pozwala ocenić zaburzenia sprawności poznawczej;
• Skala oceny ADL – Activities of Daily Living – oceniająca sprawność w zakresie wykonywania czynności dnia codziennego;
• Skale IADL – Instrumental Activities of Daily Living – opisują zdolność pacjenta do wypełniania zadań niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie;
• Skale PADL – Physical Activities of Daily Living – opisują zdolność wykonywania czynności samoobsługi (mycie się, ubieranie, jedzenie).

Leczenie

Leczenie choroby Alzheimera obejmuje farmakoterapię, która głównie ma na celu zmniejszenie nasilenia objawów oraz opóźnienie rozwoju choroby. Stosowane są także metody niefarmakologiczne, które polegają przede wszystkim na treningu pamięci na początku choroby oraz treningu codziennego funkcjonowania w dalszych stadiach choroby. Na każdym etapie ważna jest aktywność fizyczna.

Należy zwrócić uwagę, że choroba dotykając bezpośrednio pacjenta, dotyka także jego rodzinę, dla której jest dużym obciążeniem przede wszystkim emocjonalnym. Osoby opiekujące się chorym mogą uzyskać różne formy pomocy w Polskim Stowarzyszeniu Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera – charytatywnej, pozarządowej organizacji zrzeszającej rodziny oraz opiekunów chorych. Stowarzyszenie oferuje m. in. wsparcie, porady opiekuńczo-pielęgnacyjne, a także prowadzi poradnictwo i pomoc psychologiczną, która może okazać się niezbędna.

Redakcja pacjentinfo.pl

Artykuł powstał na podstawie informacji ogólnodostępnych. Nie zastępuje konsultacji lekarskich i nie jest poradnikiem samodzielnego leczenia.