Witamina D – witamina słońca

Do niedawna uważano, iż witaminę D należy podawać wyłącznie niemowlętom, aby zapobiec wystąpieniu krzywicy. Pogląd ten uległ jednak zmianie. Z badań wynika, iż powinny przyjmować ją także osoby dorosłe ze względu na rolę jaką odgrywa w organizmie.

Witamina D to steroidowy związek organiczny rozpuszczalny w tłuszczach. Podstawowe znaczenie dla człowieka mają 2 formy witaminy, które różnią się między sobą budową:

• D2 (ergokalcyferol) – naturalnie występuje w organizmach roślinnych i grzybach
• D3 (cholekalcyferol) – naturalnie występuje w organizmach zwierzęcych, jest pochodną cholesterolu

Zarówno witamina D2 jak i D3 w organizmie człowieka ulega przemianom metabolicznym, w wyniku których powstaje ich aktywna biologicznie forma. Forma witaminy D3 wykazuje wyższą aktywność, co sprawia, że ma większy wpływ na organizm.

Witamina D w sposób naturalny zostaje wytworzona w organizmie pod wpływem działania słońca (pochodna cholesterolu pod wpływem działania promieni UV zostaje przekształcona w witaminę D3), stąd zwana jest także „słoneczną witaminą”. Już 15 – 20 min. ekspozycji na słońce (przy jasnej karnacji) może pokryć ok. 90% dziennego zapotrzebowania na tę witaminę. Zwiększona pigmentacja skóry (ciemniejsza karnacja) zmniejsza skórną syntezę o ok. 5 – 10%. Osoby o ciemniejszej karnacji potrzebują zatem więcej czasu do wytworzenia pożądanej ilości witaminy. Warunkiem naturalnego wytworzenia witaminy D jest wystawienie na działanie promieni słonecznych ok. 20% powierzchni ciała niezabezpieczonej filtrami UV (kremy z filtrami UV blokują wytwarzanie Wit. D). Najbardziej efektywna synteza występuje w godzinach 10 – 15 w porze letniej. Jest to najważniejsze źródło witaminy D, nie jest jednak możliwe jej naturalne dostarczanie przez cały rok.

Ze względu na szerokość geograficzną w miesiącach jesienno-zimowych nie ma optymalnych warunków do naturalnego pokrycia zapotrzebowania na witaminę D. Również mimo idealnych warunków atmosferycznych synteza skórna, nawet w okresie letnim, może być nieefektywna lub wręcz niemożliwa, ze względu na rozkład dnia uniemożliwiający przebywanie na świeżym powietrzu w określonych godzinach. W związku z tym konieczne jest dostarczenie witaminy z innych źródeł. Przede wszystkim można ją znaleźć w rybach morskich np. w śledziach, makreli, węgorzu oraz tranie. Źródłem witaminy D są także: żółtko jaja, ser żółty, mleko krowie, mleko ludzkie. Dostępne są także produkty wzbogacone o tę witaminę, np. margaryny roślinne, płatki śniadaniowe. W sytuacji, gdy zapotrzebowanie na witaminę nie może zostać pokryte poprzez naturalną syntezę ani poprzez stosowaną dietę, alternatywą są także suplementy diety.

Rola witaminy D

Najważniejszą i najlepiej poznaną rolą, jaką pełni witamina D w organizmie jest utrzymanie równowagi wapniowo-fosforanowej. Witamina ma istotny wpływ na poziom wchłaniania wapnia i fosforu w jelicie cienkim i zapewnia prawidłową ilości tych pierwiastków w organizmie. Niedobór tej witaminy powoduje spadek stężenia wapnia we krwi, co skutkuje uruchomieniem procesu mającego na celu jego wyrównanie w surowicy krwi kosztem wapnia zgromadzonego w kościach. Witamina D ma więc ogromny wpływ na stopień mineralizacji kośćca, tym samym zapobiega wystąpieniu krzywicy u dzieci, a także złamań czy osteoporozy u osób dorosłych. Witamina D ma także korzystny wpływ na układ mięśniowy – zwiększa masę mięśniową i siłę mięśni. Niedobór witaminy prowadzi natomiast nieprawidłowego funkcjonowania mięśni, ich osłabienia (miopatii). Inną bardzo ważną rolą jaką pełni w organizmie witamina D jest wzmocnienie odporności organizmu, poprzez pobudzanie limfocytów T, których zadaniem jest zwalczanie bakterii i wirusów, hamując tym samym rozwój infekcji. Właściwy poziom witaminy D i wapnia może mieć także znaczenie w zapobieganiu insulinooporności i cukrzycy. Ponadto, liczne badania wykazały, iż niedobór witaminy D może prowadzić do rozwoju nadciśnienia tętniczego i rozrostu mięśnia sercowego (hipertrofii).

Czy warto przyjmować witaminę D profilaktycznie?

W szerokości geograficznej, w której znajduje się Polska, niedobór witaminy D to powszechne zjawisko. Zwłaszcza w miesiącach zimowych  (od września do kwietnia) wskazane jest jej przyjmowanie, z uwagi na niedostateczną ilość słońca.

W zapobieganiu niedoboru witaminy D, zaleca się, w populacji zdrowych osób, stosowanie profilaktycznej suplementacji witaminy w dawce:

Noworodki i niemowlęta do 12 m-cy

• od pierwszych dni życia do 6 miesiąca życia: 10 µg/dobę (10 mikrogramów/dobę);
• od 6 miesiąca do 12 miesiąca: 10,0 – 15,0 µg/dobę – zależnie od podaży witaminy w diecie;

Dzieci i młodzież (od 1 roku życia do 18 lat)

• zależnie od masy ciała, w miesiącach wrzesień – kwiecień: 15,0 – 25,0 µg/dobę;

Dorośli powyżej 18 roku życia i seniorzy

• zależnie od masy ciała, w miesiącach wrzesień – kwiecień: 20,0 – 50,0 µg/dobę;
• seniorzy (65+) powinni suplementować witaminę d przez cały rok, ze względu na obniżoną efektywność skórnej syntezy witaminy, w dawce: 20,0 – 50,0 µg/dobę.

W grupach ryzyka (min. osoby otyłe, o ciemnej karnacji, z ograniczoną aktywnością dzienną), zaleca się suplementację witaminy D w większych dawkach:

Jak widać więc dieta bogata w witaminę D oraz profilaktyczne przyjmowanie jej w postaci farmaceutycznej (zwłaszcza w okresie zimowym) ma szerokie uzasadnienie. Niemniej jednak długotrwała suplementacja powinna odbywać się pod nadzorem lekarza, zgodnie z jego zaleceniami i w oparciu o aktualny stan zdrowia.

Zespół redakcyjny pacjentinfo.pl

Artykuł powstał na podstawie informacji ogólnodostępnych, nie zastępuje konsultacji lekarskich i nie jest poradnikiem samodzielnego leczenia.